Tegenover Paleis Soestdijk in Baarn staat een indrukwekkend en historisch monument dat bekendstaat als De Naald van Waterloo. Hoewel het monument al sinds 1815 op deze plek staat, is het bij veel mensen relatief onbekend. Toch heeft het een bijzondere betekenis in de Nederlandse geschiedenis. In dit artikel (en in de video) duiken we in het verhaal achter De Naald van Waterloo: wat het is, waarom het daar staat, en aan wie het monument is opgedragen.
De Naald van Waterloo staat al ruim 200 jaar op zijn plek, sinds 1815 om precies te zijn. Het is een zogenoemde gedenknaald – een monument dat naar boven toe smaller wordt en daardoor nog indrukwekkender lijkt als je ervoor staat. Vandaar ‘naald’. In tegenstelling tot de sierlijke bouwstijl die begin 19e eeuw gebruikelijk was, is voor dit monument gekozen voor een strakke, rechte vorm. Dat paste goed bij het imago van Willem II, de kroonprins aan wie het monument is opgedragen.
Het monument werd geschonken door het Nederlandse volk, als dank voor de rol die Willem II speelde in de strijd tegen Napoleon. Het is dus niet zomaar een versiering van het landschap, maar een gedenkteken met een duidelijk doel.
Lodewijk Napoleon
Om te begrijpen waarom De Naald van Waterloo überhaupt bestaat, moeten we terug naar de tijd van Napoleon Bonaparte. In 1799 pleegde hij een militaire staatsgreep in Frankrijk en benoemde zichzelf tot keizer. Rond 1806 had hij bijna heel Europa onder controle, waaronder ook Nederland. Ons land werd een zogenaamde vazalstaat van Frankrijk – volledig afhankelijk van Napoleons gezag.
Napoleon benoemde zijn broer, Lodewijk Napoleon, tot koning van Holland. Hoewel deze zijn taak serieus nam en toen al onder andere de basis legde voor het Rijksmuseum, vond Napoleon dat zijn broer te onafhankelijk was. In 1810 werd Lodewijk afgezet en werd Nederland direct ingelijfd bij Frankrijk.
Koning Willem I
In 1813 verloor Napoleon de macht over Nederland, en in 1815 werd hij definitief verslagen bij de beroemde Slag bij Waterloo. Daarmee kwam er een einde aan zijn heerschappij. Nederland werd opnieuw onafhankelijk en er moest een nieuwe koning komen. Dat werd Willem I, en zijn zoon – Willem II – werd kroonprins.
Willem II verwierf vooral bekendheid door zijn rol in de Slag bij Quatre-Bras, een veldslag die twee dagen vóór de Slag bij Waterloo plaatsvond. In het Belgische gehucht Quatre-Bras wist hij met zijn troepen Napoleon flink tegen te houden. Daardoor konden andere legers, zoals die van Wellington en von Blücher, Napoleon in Waterloo verslaan.
Deze daad van Willem II werd als zeer heldhaftig beschouwd, vooral door zijn vader Willem I. Hij vond dat zijn zoon hiervoor beloond moest worden, en zo ontstond het idee voor een monument: De Naald van Waterloo.
Strak design voor een strak imago
Wat de Naald van Waterloo extra bijzonder maakt, is de plaatsing. Volgens kunsthistorici bemoeide Willem II zich actief met de locatie. Het monument moest recht tegenover zijn toekomstige woning komen: Paleis Soestdijk. Zijn verloofde moest het goed kunnen zien. Het staat exact 1 kilometer van Paleis Soestdijk vandaan.
Het ontwerp kwam voort uit een prijsvraag, gewonnen door Abraham van der Hart, de stadsbouwmeester van Amsterdam. Onder begeleiding van twee architecten werd het ontwerp vereenvoudigd en vergroot. De naald werd zo’n 25 meter hoog en bevat enkele opvallende elementen. Rond de basis is bijvoorbeeld een slang in het marmer gehakt die in zijn staart bijt – een klassiek symbool voor eeuwigheid. Halverwege de naald staat een zespuntige ster met het jaartal 1815 in Romeinse cijfers, en vlak onder de top prijkt een lauwerkrans aan alle zijden.
Opvallend is ook dat op het monument in vier talen te lezen is waarvoor het is opgericht: Nederlands, Latijn, Frans en Engels. Daarmee werd het internationale belang van de gebeurtenissen rondom Napoleon nog eens onderstreept – en natuurlijk het gewenste imago van Willem II extra benadrukt.
Onbekende Naald van Waterloo
Hoewel De Naald van Waterloo geen toeristische hotspot is, is het wel degelijk een belangrijk monument in de Nederlandse geschiedenis. Het markeert niet alleen de nederlaag van Napoleon, maar ook het begin van een nieuw tijdperk voor Nederland als koninkrijk. Dankzij kroonprins Willem II. En een beetje zelfverheerlijking.
