De Slauerhoffbrug in Friesland staat op de tweede plaats van de ranglijst ‘meest wonderbaarlijke beweegbare bruggen ter wereld’, net achter de beroemde Tower Bridge in London. En dat gewoon in ons eigen Friesland. De brug wordt door ontwerpers overal ter wereld geprezen, maar door veel inwoners van Leeuwarden het liefst vermeden, ik vertel je straks waarom. Ik zal je eerst even uitleggen wat er precies met deze brug aan de hand is en waarom hij er zo opvallend uitziet.
De Slauerhoffbrug werd geopend in het jaar 2000 in Leeuwarden. Hij verbindt de Slauerhoffweg met, ja, de Slauerhoffweg. Dwars over de Harlingervaart. In principe niks geks, we hebben wel meer bruggen in Nederland. Leeuwarden alleen heeft al bijna 40 bruggen. Hij ziet er ook niet eens zo bijzonder uit, links een wegdek voor auto’s, twee richtingen. Rechts een fietspad heen en weer en een stuk stoep voor voetgangers. Netjes gescheiden van elkaar, wel zo veilig. Zoals gezegd een normale brug. Maar dan heb je het mechanisme. En precies dát zorgt ervoor dat deze brug uniek is in de wereld. ik leg het je uit.
Ophaal- bascule- en staartbrug
De Slauerhoffbrug is een zogenoemde staartbrug. Dat is een basculebrug en dat is weer een soort van vervolg op de ouderwetse ophaalbrug. Aan de ene kant vaak een gewicht, aan de andere kant het wegdek. Het verschil tussen een ophaalbrug en een staartbrug is dat bij een staartbrug het wegdek vaak direct vastzit aan het gewicht. Bij een ophaalbrug werk je met kabels. Het weggedeelte kantelt in beide gevallen omhoog, vrijwel altijd haaks op de weg. Als je voor de brug staat zie je dus het wegdek verticaal hoog voor je. Of de onderkant van het wegdek, dat kan ook. Hoe dan ook, dat is een basculebrug. Normaal gesproken is het contragewicht netjes weggewerkt in een kelder onder het wegdek. Maar een mooi voorbeeld van een basculebrug waar je het contragewicht onder het wegdek kunt zien, is de Eilandbrug bij Kampen.
Een andere bijzondere brug is de Van Brienenoordbrug op de A16 in Rotterdam. Dit is een dubbele boogbrug én een basculebrug met een enorme basculekelder. Daar zit dat contragewicht dus onder het wegdek. En nog bijzonderder, het is de langste boogbrug van Nederland én de drukste brug van Europa. Maar dat even terzijde.
Bewust scheef
Terug naar Leeuwarden. Dit is dus een staartbrug. Dat is weer net wat anders dan de basculebruggen die we veel zien in ons land. Het scharnierpunt zit niet onder het wegdek, maar ernaast. Daarachter zit ook het contragewicht. In dit geval bewust scheef natuurlijk. Om te voorkomen dat het contragewicht in het water draait wanneer de brug opent, moet de hele constructie natuurlijk op hoogte worden gebouwd om het draaipunt te verhogen. Dit heeft dan weer als nadelig effect dat de wind ermee kan gaan spelen wanneer de brug open staat. Nu is het stevig genoeg hoor, maak je geen zorgen. Maar toch.
Slauerhoff in blauw en goud
Het feit dat eigenlijk bijna alles van het bewegende deel van de brug zichtbaar is, zorgt ervoor dat ontwerpers ermee kunnen spelen. In Urk heb je de Michiel de Ruyterbrug, die een traditionele boetnaald vormt wanneer de brug open staat. Op zo’n manier wordt de bewegende brug ook bijzonder om te zien. De Slauerhoffbrug heeft bijvoorbeeld de twee kleuren van de vlag van Leeuwarden gekregen, koningsblauw en goud.
Nog een linkje met Leeuwarden is trouwens de naam van de brug. Jan Jacob Slauerhoff was een van de belangrijkste Nederlandse dichters en romanschrijvers van het interbellum, de periode tussen de eerste en de tweede wereldoorlog. Slauerhoff werd in 1898 geboren in Leeuwarden en heeft sinds 2000 dus een eigen brug.
Meest extreme voorbeeld
Deze brug wordt door ontwerpbureau IPV Delft het meest extreme Nederlandse voorbeeld van een staartbrug genoemd. Nou, daar zijn we inmiddels achter. Wanneer de Slauerhoffbrug open gaat, zie je net als bij andere bruggen het wegdek omhoog komen. Maar in plaats van dat het recht voor je, verticaal stijgt, komt het wegdek bij deze brug los van alles en zweeft als het ware de lucht in. Het complete weggedeelte van maar liefst 232 vierkante meter wordt dus de lucht in getild, als een soort vlag. Een flink stuk ook, maar liefst 90 graden, 45 meter boven de waterspiegel.
Dat zwevende wegdek was belangrijk tijdens het ontwerpproces. Op deze manier biedt de brug geen beperkingen qua hoogte van de boten. Daarnaast is er maar een kleine motor nodig om het wegdek omhoog te tillen, vanwege het grote contragewicht én hoeft dat hele gewicht niet ingegraven te worden. Vooral dat waren destijds de redenen om hem op deze manier te bouwen.
Het Swybertje
Wanneer het wegdek hoog aan de hemel staat, heeft het de vorm van een ruit. Vandaar dat hij door de lokale bewoners vaak het Wybertje wordt genoemd, van die snoepjes in dat blauwe doosje.
En om nog even door te gaan over die lokale bewoners… zij hebben een bijzondere relatie met deze brug. Leuk als je als toerist een keer voor dit ding staat te wachten en een compleet wegdek voor je omhoog ziet stijgen. Maar om hier als bewoner dag in dag uit te staan, is een ander verhaal. Hij is namelijk nogal sloom. Leg je de timer ernaast, dan duurt het bijna 2,5 minuut voordat hij volledig open is. Daarnaast zo’n 2 minuten om hem volledig te sluiten. Volgens Leeuwarders ben je ongeveer een kwartier kwijt met het wachten voor een volledig open brug, afhankelijk van de hoeveelheid scheepvaart die erdoor moet. Laat staan dat je als fietser moet wachten. In de stromende regen.
Je hoeft niet over de brug
Maar moet je dan persé over deze brug? Nee. Tenminste, als ik via Google Maps van de Gamma aan die kant naar de schaatsbaan aan deze kant wil gaan dan duurt dat met de auto 2 minuten. Zonder deze brug, dus een brug gebruiken die iets verderop ligt, dan kost dat 5 minuten. Dat is het omrijden wel waard, behalve als iedereen dat doet natuurlijk, dan sta je alsnog in de file. Oh ja, met de fiets of te voet is de route via deze brug wel echt een stuk korter. Dus dan is het maar hopen dat hij niet open staat.
Inmiddels zijn de brugwachters er ook al een tijd achter dat dat ding gewoon super sloom is. Ze openen hem dus vaak ook maar voor de helft of nog minder dan de helft. Zo kunnen lage boten er gewoon doorheen en opent en sluit de brug sneller. Scheelt weer. Maar ik kan me goed voorstellen dat het ontzettend irritant is als je hier woont en je ziet al van ver dat dat Swybertje weer opstijgt. 10 tot soms wel 20 keer per dag. Wel fijn dat hij zo hoog in de lucht steekt. Dan kun je al van ver zien dat je beter een brug verder kunt nemen.
Als er ééns in de zoveel tijd weer een foto van deze brug viraal gaat in het buitenland, dan snappen ze er niets van. Gelukkig weet jij nu wél hoe het zit. Weet je dat ook weer.
