Het smalste huis van Nederland. Zelfs het smalste huis ter wereld! Een titel die vooral toeristen graag geloven. Rondvaartboten passeren regelmatig de gevel aan de Singel nummer 7 in Amsterdam en de gidsen roepen enthousiast: “And now we are sailing past the narrowest house in the world!” Maar klopt dit wel?
Wat is het smalste huis?
Als je wat verder zoekt, ontdek je dat het aanwijzen van het smalste huis ter wereld niet zo eenvoudig is. Meerdere landen claimen deze titel, waarbij Polen vaak als de voornaamste concurrent wordt genoemd. Kijken we specifiek naar Nederland, dan springt Amsterdam eruit. De stad kent zelfs drie huizen die allemaal als het smalste huis worden bestempeld. Maar welke verdient nu echt die titel?
Het smalste huis van Nederland. Toch?
Een bekend voorbeeld is het huis aan de Oude Hoogstraat. Dit pand staat bekend als het smalste huis van Amsterdam en soms zelfs als het smalste van Europa. Maar aangezien Polen nog steeds in Europa ligt, is die claim discutabel. Wat we wel zeker weten, is dat dit huis slechts 2,02 meter breed en 5 meter diep is. Het lijkt op een miniatuurversie van een typisch Amsterdams grachtenpand en wordt vaak ook het kleinste huis van Amsterdam genoemd.
Direct naast dit huis bevindt zich een historische poort uit 1616, de toegangspoort tot de Waalse Kerk. Deze poort werd vroeger gebruikt voor rouwstoeten. Oorspronkelijk stond er op deze plek een groter pand, maar na de sloop in de 18e eeuw werd de grond opgedeeld. Het perceel waarop het smalle huis staat, is precies 10 vierkante meter groot.
Nog een smal huis: Generaal Vetterstraat
Een ander huis dat vaak in dit rijtje genoemd wordt, staat in de Generaal Vetterstraat, een stuk buiten het oude centrum van Amsterdam. Dit huis is over de hele breedte slechts 1,80 meter breed, maar heeft wel een woonoppervlakte van 35 vierkante meter. Het huis aan de Oude Hoogstraat is 10 vierkante meter, maar heeft wel vier verdiepingen. Dus als je puur kijkt naar woonoppervlakte, zou dit misschien het kleinste huis moeten zijn. Maar ja, wij zoeken het smalste huis, niet het kleinste.
En het huis aan de Singel dan?
Dan is er nog het beroemde huis aan de Singel, dat vaak wordt gepresenteerd als het smalste huis ter wereld. Dit is echter misleidend. Wat je aan de grachtkant ziet, is namelijk de achterkant van het huis. Deze kant is inderdaad extreem smal, maar de voorkant is een stuk breder en beschikt zelfs over een garage. Een luxe in het centrum van Amsterdam! Toch wordt de smalle achtergevel vaak gebruikt om het huis als toeristische trekpleister te promoten.
Waarom zijn Amsterdamse huizen zo smal?
De reden dat zoveel Amsterdamse huizen smal zijn, heeft te maken met belastingen in de 17e eeuw. In die tijd werd onder andere belasting geheven op basis van de breedte van de gevel. Rijke handelaren wilden laten zien dat ze succes hadden, dus bouwden ze brede huizen. De overheid speelde hierop in door de zogenaamde gevelbelasting in te voeren. Om belasting te ontwijken, werden veel huizen met een smalle gevel gebouwd, maar diep en hoog om toch genoeg woonruimte te hebben.
Sommige slimme bewoners bouwden zelfs een extra smalle gevel aan de gracht, terwijl de achterkant van het huis veel breder was. Hierdoor betaalden ze minder belasting, maar genoten ze toch van een ruim huis. Een goed ander voorbeeld hiervan is te zien aan de Haarlemmerstraat 66 en Singel 166.
Creatieve belastingontduiking
In de 19e eeuw introduceerde men een nieuwe belastingvorm: de raam- en deurbelasting. Hoe meer ramen en deuren een huis had, hoe meer belasting de bewoners moesten betalen. Al snel bedachten Amsterdammers een creatieve oplossing: ze metselden simpelweg een aantal ramen dicht. Dit fenomeen is vandaag de dag nog steeds zichtbaar in veel oude Nederlandse panden.
Wat is dan het breedste huis?
Naast alle discussies over het smalste huis, is het ook interessant om te weten wat het breedste huis van Amsterdam is. Het antwoord: het breedste grachtenpand is De Gouden Bocht aan de Herengracht. Een titel die in ieder geval minder verwarring oplevert dan de discussie over het smalste huis.
Een titel vol verwarring
Het bepalen van het smalste huis van Nederland is dus niet zo eenvoudig. Amsterdam heeft meerdere kanshebbers, maar geen enkel huis kan onomstotelijk de titel claimen. Wat wel vaststaat, is dat de smalle Amsterdamse huizen een bijzonder stukje geschiedenis vertellen, gevormd door slimme belastingtrucs en architectonische creativiteit.
