Carnaval is het oudste volksfeest van Nederland en wordt met name in het zuiden van het land gevierd, in Brabant en Limburg. Het is een feest dat al jaren veel aandacht krijgt, maar waarover veel mensen zich afvragen: waarom vieren we carnaval, en wat is het eigenlijk? In dit artikel en de bijbehorende video leggen we uit wat carnaval is. Want wist je dat het helemaal geen katholiek feest is? En dat carnaval al sinds de 19e eeuw onterecht een slechte naam heeft?
De oorsprong van carnaval
Carnaval heeft diepe wortels in oude rituelen die al duizenden jaren geleden werden uitgevoerd. In de tijd van de Romeinen bijvoorbeeld, werd carnaval gevierd om de goden te verjagen die de winter en bijbehorende ziektes met zich meebrachten. Het kabaal en de gekkigheid die we vandaag de dag associëren met carnaval, zijn in feite overblijfselen van deze oude rituelen. De mensen wilden de lente terughalen en de winter achter zich laten.
In de Middeleeuwen werd carnaval voor het eerst officieel gevierd, als een uitlaatklep voor de vastentijd die daarna begon. Vasten was (en is nog steeds) een periode waarin veel mensen hun eet- en drinkgewoonten 40 dagen lang moeten aanpassen. Carnaval was dan ook een soort laatste feest, waar men zich helemaal te buiten kon gaan. Het feest was aanvankelijk in heel Europa te vinden, maar de protestantse hervormingen dankzij Luther en Calvijn in de 16e eeuw, zorgden ervoor dat carnaval in de noordelijke delen van Europa steeds meer verdween.
Een zeer lokaal feest
Hoewel carnaval oorspronkelijk in heel Nederland gevierd werd, is het tegenwoordig vooral een feest voor de regio’s Brabant en Limburg. Elke stad en elk dorp heeft zijn eigen manier van vieren. Neem bijvoorbeeld Eindhoven (of Lampegat, zoals het tijdens carnaval heet). Hier kun je letterlijk alles tegenkomen tijdens carnaval: een groep zebra’s die met cowboys dansen of een lieveheersbeestje dat bier bestelt aan de bar. In Den Bosch, of Oeteldonk, is carnaval echter veel traditioneler. Iedereen draagt hier dezelfde boerenkiel met een rood-wit-gele sjaal, en het feest kent vaste rituelen die typisch zijn voor de stad. Het carnavalsfeest in deze steden en dorpen is dus niet alleen een feest van verkleden en drinken, maar ook van tradities en rituelen.
Huilen aan de bar
Carnaval is niet alleen maar lachen en dansen. Het heeft ook een diepe emotionele betekenis voor veel mensen. Het is een manier om met gevoelens van verlies of verdriet om te gaan. Het feest speelt zich vaak af aan de bar, waar mensen zowel lachen als huilen, als een manier om emotionele pijn van het afgelopen jaar te verwerken. Carnaval is dus een tijd van emotionele verwerking, maar ook van verbinding: mensen komen samen om te vieren, te delen en zich met elkaar te verbinden.
Geen alaaf
Carnaval is een feest van tradities, en elke regio heeft zijn eigen rituelen. In Den Bosch wordt bijvoorbeeld sinds 1882 een uniek spel gespeeld, dat nergens anders ter wereld te vinden is. Vanwege dit spel kennen ze in Oeteldonk geen ‘alaaf’ en jaarlijks een nieuw prins Carnaval. Dit staat in contrast met het Rijnlandse carnaval, dat onder andere in steden als Keulen gevierd wordt, waar men gebruik maakt van fazantenveren, buutredenaars en pronkzittingen. Carnaval is dus ook een feest dat steeds weer nieuwe invullingen krijgt, afhankelijk van de lokale tradities.
Het getal 11 speelt een belangrijke rol in de carnavalsvieringen. De 11e van de 11e (om 11 minuten over 11) markeert namelijk de officiële opening van het carnavalsseizoen. Het getal 11 wordt gezien als een “gek” getal, omdat het tussen twee heilige getallen valt (de 10 geboden en de 12 apostelen). Dit maakt het getal symbool voor de absurditeit en de chaos die carnaval met zich meebrengt.
Maar toch is het geliefd…
Hoewel carnaval vaak een slechte reputatie heeft, vooral door het imago van overmatig drinken, is het veel meer dan dat. Het is een feest van gemeenschap, van tradities, en van rituelen die diep geworteld zijn in de geschiedenis. Door de eeuwen heen is carnaval altijd al een manier geweest om zich los te maken van de dagelijkse routine en om samen te komen met anderen om te vieren.
Het feest heeft een geschiedenis die teruggaat tot oude rituelen, en het blijft een belangrijk onderdeel van de cultuur in Zuid-Nederland en enkele steden en dorpen verspreid over Nederland. Het is niet zomaar een feest van verkleden en drinken, maar een feest van betekenis, verbondenheid, en plezier.